Wąsowo (Wanssowo, Wanschowo, de Waschowo, Wansowo) - średniowieczna osada polska, położona ok. 8 km na pn-wsch.od Nowego Tomyśla.
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z roku 1403.
Według jednej z legend nazwa Wąsowo pochodzi od nazwy niewielkiej rzeczki Wąs,o wijącym, się, krętym meandrowatym przebiegu, która kiedyś przepływała przez wieś. Inna legenda wywodzi nazwę od długich wąsów noszonych przez tutejszych mężczyzn.
W XIV w. Wąsowo należało prawdopodobnie do dóbr benedyktyńskich w Lubiniu. W dokumencie z 1408 roku jako kolejni właściciele wymienieni są Zawisza i Wawrzyniec herbu Poraj. Miejscowość stanowiła dobra rycerskie.
W połowie XV w. wieś przeszła w ręce rodziny Tomickich z Tomic. Od 1580 do 1611 roku Wąsowo należało do rodziny Niegolewskich z Niegolewa. W połowie XVII wieku nabył je Wojciech Rogowski, a w 1715 roku właścicielem stał się Stanisław Zakrzewski, kasztelan biechowski. Po jego śmierci Wąsowo odziedziczyła córka kasztelana Marianna Zakrzewska, od której w 1776 roku wieś nabył Kazimierz Raczyński, ostatni starosta generalny Wielkopolski w Polsce przed jej drugim rozbiorem. Kazimierz Raczyński nie gospodarzył zbyt długo w Wąsowie, gdyż już w 1781 roku nabył je na drodze kupna Sylwester Sczaniecki, starosta średzki i poseł na sejm, który już od 1767 roku gospodarował na dziedziczonych w sąsiedztwie Wąsowa majątkach: Brody, Michorzewo, Śliwno, Pakosław i Mościejewo. Wąsowo, które należało w XVIII wieku i przez ponad połowę XIX wieku do Sczanieckich, razem ze Śliwnem i Wymysłowem stanowiło jedną majętność.
Po nabyciu Wąsowa Sylwester Sczaniecki rozpoczął budowę istniejącego do dziś pałacu, który stał się siedzibą rodu.
Wybudowany w końcu XVIII w. barokowo-klasycystyczny pałac posiada na trójkątnym frontonie nad wejściem herby Skórzewskich - Drogosław i Sczanieckich - Ossoria, upamiętniające małżeństwo Sylwestra Sczanieckiego i Anastazji Skórzewskiej zawarte w 1773 roku. W bliskości wybudowanego pałacu rozpoczął on również budowę kaplicy, której nie zdążył już wykończyć z powodu swej śmierci w 1786 roku. Klasycystyczną kaplicę - rotundę Wniebowstąpienia Pańskiego wykończyła około 1790 roku jego gospodarna żona, Anastazja. Na krótki czas majątek przeszedł na własność ich syna Łukasza Józefa Sczanieckiego, sędziego powiatu poznańskiego, który umarł bardzo młodo w roku 1810. Majątkiem dalej w imieniu jego potomstwa, administrowała Anastazja Sczaniecka. Po śmierci Anastazji Sczanieckiej w marcu 1835 roku, Wąsowo przeszło w ręce Konstantego Sczanieckiego, który nie poradził sobie z gospodarowaniem majątkiem, co utrudnione było jeszcze dodatkowo sytuacją polityczną .
W 1860 podupadły majątek nabył na licytacji pewien kupiec, który w 1868 r. sprzedał go bankierowi i przemysłowcowi z Niemiec, pochodzącegmu Lennep z północnej Nadrenii - Richardowi von Hardtowi. Rodzina Hardt przeniosła tutaj wkrótce swoją główną siedzibę (była już wcześniej właścicielem pobliskich Chraplewa i Głuponii). Richard Hardt postawił tam w latach 1870-72 nowy, dwukondygnacyjny pałac z ośmioboczną wieżą. Jako autora projektu budowli w pierwotnej formie uznaje się Gustawa Erdmanna, królewskiego budowniczego z Berlina. W 1887 roku Richard Hardt utworzył z Wąsowa i przynależnych do niego majątków Chraplewo i Głuponie majorat, po jego śmierci w 1898 roku (R. Hardt został pochowany wraz z żoną Elise w parku w Wąsowie), odziedziczony przez najstarszego syna - Fryderyka Wilhelma. Przebudował on gruntownie i rozbudował do wyglądu obecnego cały pierwotny pałac, tworząc neogotycką bryłę nasuwającą skojarzenia z zamkiem. Przbudowa ta została przeprowadzona na krótko przed 1900 rokiem, na wieść o planowanej wizycie, jaką miał złożyć w Wąsowie cesarz Wilhelm II, i zakończona ostatecznie w roku 1908.
Fryderyk Hardt był właścicielem Wąsowa także w niepodległej Polsce, powstałej w 1918 roku, gdy znalazło się ono w jej nowych granicach. Władze polskie zarządziły przymusowy wykup Wąsowa w ciągu trzech miesięcy. Nie znalazł się jednak nabywca w tym, ani też w późniejszym okresie. Zarządzony więc został przymusowy wykup na rzecz Skarbu Państwa Polskiego (Uchwała z dnia 17 października 1925 r.). Prawdopodobnie i ta uchwała nie została zrealizowana, ponieważ nie ma zapisu w księdze wieczystej o przejęciu Wąsowa przez Skarb Państwa w tym okresie. Jest natomiast wpis do księgi wieczystej w 1941 roku kolejnego właściciela Wąsowa - Richarda Hardta, syna Fryderyka Wilhelma.
Do drugiej wojny światowej (w 1930 roku Wąsowo zajmowało powierzchnię ponad 2 950 ha) znajdowało się w rękach Hardtów.
W 1921 roku wieś liczyła 1176 mieszkańców, w tym 1043 Polaków. Majątek charakteryzował wysoki poziom zagospodarowania. Wąsowo wyróżniało się dwoma pałacami, wielkim parkiem krajobrazowym w stylu angielskim (49,5 ha) rozplanowanym po obu stronach doliny z wieloma okazami drzew (dębami, bukami, lipami), wybudowanym na przełomie XIX i XX wieku zespołem zabudowań folwarcznych z kamieni i cegieł oraz drugim zespołem jednolitych stylowo domów przeznaczonych dla służby dworskiej i robotników folwarcznych. Zaspół zabudowń folwarcznych jest zaliczany do najciekawszych przykładów pruskiej architektury połowy XIX wieku w Wielkopolsce.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej, na wniosek wojewody poznańskiego z dnia 27 listopada 1946 roku grunty i zabudowania majętności Wąsowo przejęte zostały przez Skarb Państwa Polskiego.

Źródła:Źródła[ "Toponimia środkowozachodniej części woj.wielkopolskiego" - M.Rutkiewicz / strona internetowa Folwarku Wąsowo www.wasowo.com.pl/historia.htm / "Skąd przychodzimy, dokąd idziemy...Przewodnik po Gminie Kuślin" - 2011, wydawnictwo Gminnej Biblioteki Publicznej w Kuślinie ]