Nowotomyska Galeria Internetowa

Fotografia z albumu Krystyny i Kazimierza Knop.

Dzieje Wytomyśla sięgają czasów sprzed naszej ery, okresu kultury wczesno- i środkowolateńskiej, z wcześniejszymi elementami kultury halsztackiej.
W roku 1909 K. Goldmann i G. Luders, w odległości kilometra na północ od wsi, odkryli cmentarzysko kultury pomorskiej. 15 lat później, w roku 1924, po fakcie naruszenia cmentarzyska przez miejscową ludność, sprawą zainteresował się prof. dr Józef Kostrzewski - archeolog z Urzędu Konserwatorskiego Zabytków Przedhistorycznych w Poznaniu, który zabrał znaleziska do działu przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego. Tam przeprowadzono ich badania stwierdzające odnalezienie ciekawej i rzadkiej odmiany grobów skrzynkowych, zwanych grobami obwarowanymi, z wczesnej epoki żelaznej. Szeroko zakrojone prace wykopaliskowe były kontynuowane dopiero po zakończeniu II wojny światowej.
W sierpniu 1959 r., po kompleksowym przebadaniu znaleziska, w pobliżu wsi odnaleziono 18 grobów kultury pomorskiej wczesnej epoki żelaza z wczesnego okresu przedrzymskiego. Groby usytuowane były rzadko, 14 z nich odnaleziono na obszarze 14 akrów. Wszystkie badane groby były ciałopalne i zawierały urny popielnicowe ze szczątkami 21 przedhistorycznych mieszkańców naszych terenów. Analiza antropologiczna przepalonych szczątków kostnych, przeprowadzona przez mgr A.Malinowskiego z Katedry Antropologii UAM w Poznaniu stwierdza. że są to pochówki 9 kobiet i 5 mężczyzn w wieku od 17-30 lat , 6 dzieci w wieku od 3 do 14 lat oraz jednej osoby dorosłej płci nieustalonej. We wschodniej części cmentarzyska odkryto wystepowanie ciemnej plamy o rozmiarach 1,50 x 2,10 m z zawartością kilku skorup kultury pomorskiej, węgli drzewnych i śladami intensywnej spalenizny. Był to najprawdopodobniej ślad miejsca spalania zmarłych. W grobach odnaleziono również naczynia gliniane: popielnice i przystawki: misy, kubki, dzbanki i naczynia mniejsze, szklane paciorki, także ozdoby: bransoletę, kolczyki, łańcuszki, kółka, szpile z główkami i innego rodzaju przedmioty: igłę czy grot, wszystkie wykonane z brązu lub żelaza. Wiek znaleziska określono na ok. 400 lat p.n.e. Jest to zatem niezbity dowód na to, że Wytomyśl jest jedną z najstarszych osad na terenie dzisiejszego powiatu nowotomyskiego.
[not. G. Matuszak; źródło: publikacja "Cmentarzysko kultury pomorskiej w Wytomyślu" Aleksandra Lipińska; broszura "Wytomyśl wczoraj i dziś", 2014; Gazeta Bydgoska, 13.11.1924]


Informacje dotyczące wcześniejszych prac prowadzonych na cmentarzysku w roku 1924, odnajdujemy w adnotacji prasowej zamieszczonej w Gazecie Bydgoskiej nr 264 w dniu 13.11.1924:
"-(1924) Lipka Mała, Powiat Nowotomyski (W y k o p a l i s k a)
W bieżącym miesiącu odkryto tu na świeżej porębie, należącej do majętności likwidacyjnej Stary Tomyśl, przy rudowaniu kamieni, na które pług natrafił, groby przedhistoryczne, rozkopane następnie z polecenia nadleśniczego Bromnitza ze Starego Tomyśla przez gospodarza Gustawa M. z Lipki Małej, przyczem znaczna część popielnic uległa niestety zniszczeniu. Dzięki czujności posterunków policji państwowej p. Dobrowolskiego powiadomiony został o wykopaliskach tych starosta nowotomyski p.dr Czochroń, który wstrzymał dalsze poszukiwania rabunkowe i zawiadomił o odkryciu państwowy urząd konserwatorski zabytków przedhistorycznych w Poznaniu.
Z polecenia tegoż urzędu, wyjechał do Lipki profesor doktor J. Kostrzewski, który zabrał zabytki znalezione do działu przedhistorycznego Muzeum Wielkopolskiego i stwierdził, że mamy tu do czynienia z ciekawą i rzadką odmianą grobów skrzynkowych, mianowicie z grobami tzw. obwarowanymi, z wczesnej epoki żelaznej (800-500 lat przed Ch.). Ze względu na znaczenie naukowe odkrycia zostaną przeprowadzone dalsze, systematyczne badania. Panu staroście dr. Czochroniowi należy się szczera wdzięczność za uchronienie od zniszczenia tak cennych zabytków, oraz za wszelkie ułatwienia udzielone delegatowi Urzędu Konserwatorskiego".